مؤسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء سلام الله علیها

« وَما مِن دابَّه فِی الاَرضِ اِلّا عَلی الله رِزقُها و یَعلَمُ مُستَقَرَّها و مُستَودَعَها کُلّ فی کِتاب مُبین» آیه 6 سوره مبارکه هود

وهیج جنبنده ای در زمین نیست، مگر آن که روزی او بر خداست و او قرارگاه دائمی و جایگاه موقت او را می داند. همه در کتاب آشکاری ثبت است.
کلمه «دابه» از « دبیب» به معنای آهسته راه رفتن و قدم های کوچک برداشتن است، ولی به هر جنبنده ای اطلاق می شود.
«رزق» به معنای بخشش مستمر است، چه مادی و چه معنوی، و لذا در دعا می خوانیم:
« اللهم ارزقنی… قلبا خاشعا… و لسانا ذاکرا… و علما نافعا»1
رزقی که خداوند می دهد از هر جهت مناسب با موجودات است، مثلا غذای کودک در شکم مادر به تناسب نیاز او تغییر می کند تا آن که پس از تولد تبدیل به شیری گوارا می شود و الا انسان با چه قدرتی می توانست به نوزاد در رحم مادر غذا برساند و یا نوزاد چگونه می توانست غذای خود را بدست آورد. « وَ کَاَیِّن مِن دابَّه لا تَحمِلُ رِزقها الله یَرزُقُها»2
« مستقر»، به معنای جایگاه ثابت و « مستودع» به معنای ودیعه گذاشتن و گرفتن آن است که کنایه از جایگاه موقت است.
حضرت علی علیه السلام در وصیت به فرزندش امام حسن می فرماید: رزق دو گونه است: نوعی از آن را باید با تلاش و کوشش بدست آوری و نوعی دیگر خود به سراغ تو می آید.(مثل نور، باران و هوا در طبیعت و هوش، حافظه و استعداد در انسان)
پس مراد آیه آن نیست که در گوشه ای بنشینیم و منتظر نزول غذای آسمانی باشیم، بلکه منظور آن است که هم کار و تلاش داشته باشیم و هم آن چه را بدست می آوریم رزقی از جانب خدا بدانیم، لذا همه ی پیشوایان دینی ما کار می کرده اند.
لازمه‏ی رزق رسانی به همه‏ی موجودات، علم به مکان و نیاز آن‏هاست،باید یک سیستم بسیار دقیق وجود داشته باشد که آخرین آمار، آخرین نیازها و آخرین قرارگاه را بداند. تعداد انسان ها و حیوانات از دریایی، هوایی و صحرایی و همه‏ی موجودات ریز و درشت با ویژگی‏های گوناگون و نیازهای بسیار متنوع آنان را بداند.
اگر همه‏ی امور در کتاب مبین است، پس کسی که علم کتاب را داشته باشد، همه چیز را می داند.در آیه آخر سوره‏ی رعد می خوانیم: به کفار بگو: شاهد من خداوند است و کسی که علم کتاب را داراست. روایات شیعه و سنی می گویند که مراد از این شخص حضرت علی علیه السلام است.
خداوند دو سنت دارد: یکی سنت رزق رسانی و یکی سنت اجرای امور از طریق اسباب ووسایل، بنابراین رسیدن به رزق منافاتی با قانون تلاش انسان ها ندارد.

1)بحار،ج5،ص258
2) عنکبوت،60